De zeer agressieve kankersoort mucosaal melanoom; de interactie met het immuunsysteem in kaart
Het melanoom van de slijmvliezen, ook bekend als het mucosaal melanoom, is een zeer zeldzame en zeer agressieve vorm van kanker. In tegenstelling tot het veel vaker voorkomende melanoom van de uitwendige huid, gaat bij het mucosaal melanoom de tumor uit van de inwendige slijmvliezen van bijvoorbeeld de neus, mond, urinewegen, vagina of het maag-darmkanaal. Het is niet bekend waardoor een mucosaal melanoom ontstaat.
In Nederland worden jaarlijks ongeveer 40-50 mensen getroffen door mucosaal melanoom. In de EU wordt de ziekte jaarlijks bij 1.300 mensen vastgesteld. Patiënten zijn doorgaans tussen de 50 en 70 jaar oud. De symptomen zijn afhankelijk van de plek waar de tumor groeit. In de neus kan het bijvoorbeeld tot bloedneuzen leiden en in de slokdarm kan een mucosaal melanoom ervoor zorgen dat het eten niet meer zakt. Aangezien het mucosaal melanoom in tegenstelling tot het melanoom van de huid meestal niet vanaf de buitenkant zichtbaar is, wordt de tumor in meer dan de helft van de gevallen pas in een gevorderd stadium ontdekt.
De behandeling is zwaar en omvat een grote operatie gevolgd door bestraling. Chemotherapie is niet effectief en door de ligging van het mucosaal melanoom, bijvoorbeeld tussen de ogen, is soms geen operatie mogelijk.
Dan bestaat er geen curatieve behandeling meer voor de patiënt. Maar ook na een operatie gevolgd door bestraling zijn de vooruitzichten slecht: bij 20-60% van de patiënten keert de ziekte weer terug op dezelfde plek.
Bron: Antoni van Leeuwenhoek-Nederlands Kanker Instituut
Het grootste negatieve kenmerk is echter de neiging van de tumor om uit te zaaien, met name naar de longen, lever en hersenen. Bij 60-80% van de patiënten ontstaan uiteindelijk uitzaaiingen naar andere organen, ook al is de tumor operatief verwijderd.
Patiënten met uitzaaiingen zijn niet meer te genezen. Door dit agressieve uitzaaiing patroon is de overleving slecht: vijf jaar na de diagnose is in Nederland 60-90% van alle patiënten overleden. Er is momenteel geen goede behandeling, vooral niet voor patiënten met niet-verwijderbare of uitgezaaide ziekte. Doordat het mucosaal melanoom zo agressief uitzaait, is er voor deze patiënten een grote behoefte aan een behandeling die, in tegenstelling tot chirurgie en bestraling, het gehele lichaam en daarmee alle uitzaaiingen bereikt. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat immuuntherapie een dergelijke behandeling zou kunnen bieden.
Een onderzoeksteam binnen het Antoni van Leeuwenhoek-Nederlands Kanker Instituut, onder leiding van hoofd-halschirurg Dr. Lotje Zuur, wil de ontstaanswijze, de mogelijke aangrijpingspunten voor behandeling alsmede de interactie van het mucosaal melanoom met het immuunsysteem onderzoeken. Door middel van ‘next-generation sequencing’ zal de code van genetisch materiaal (RNA) van de tumor van 100 eerder behandelde patiënten met mucosaal melanoom worden ontrafeld. Het uiteindelijke doel is om toekomstige patiënten een rationele en effectieve behandeling, bijvoorbeeld andere vormen van immuuntherapie of doelgerichte therapie, op maat te kunnen aanbieden. Het onderzoek wees uit dat patiënten met mucosaal melanoom niet zo goed op immuuntherapie reageren. Het onderzoek geeft aanwijzingen waarom dat het geval is en, belangrijker, biedt aanknopingspunten voor nieuwe en potentieel effectievere behandelingen. Op basis van het onderzoek kan een eerste stap worden genomen in het aanbieden van een rationele en gepersonaliseerde
behandeling voor patiënten met deze zeldzame en agressieve vorm van kanker.