Familial atypical multiple mole melanoma syndroom (FAMMM syndroom, OMIM 606719, ICD-10 D22.9, ORPHA 404560) is een zeldzaam erfelijk tumorsyndroom dat wordt gekenmerkt door een sterk verhoogd risico op melanoom, pancreascarcinoom en andere tumortypen zoals hoofd-hals kanker. Het wordt veroorzaakt door een erfelijke mutatie in het CDKN2A gen, dat codeert voor twee tumor suppressor eiwitten (p16 en p14). De vorming van maligne tumoren door deze erfelijke mutatie gaat gepaard met gestoorde regulatie van de celcyclus, metabole en epigenetische veranderingen. Patiënten met FAMMM syndroom hebben een risico op melanoom van 70% en op pancreascarcinoom van 20%. Vaak komen tumoren multipel en op jongere leeftijd voor. CDKN2A werd in 1994 geïdentificeerd als melanoom risico gen in families afkomstig uit de omgeving van Leiden. De specifieke mutatie in het CDKN2A gen die het meest in Nederland voorkomt wordt dan ook de p16-Leiden mutatie genoemd.
Melanoom op de rug bij patiënte met FAMMM syndroom
Wereldwijd worden ongeveer 300.000 gevallen van melanoom gediagnosticeerd. In Nederland gaat het om ongeveer 7000 patiënten jaarlijks. In ongeveer 10% van de gevallen zijn er meer familieleden met melanoom. Men spreekt dan van familiair of erfelijk melanoom. CDKN2A is het belangrijkste risico gen voor familiair melanoom. Germline-mutaties worden geïdentificeerd in ~ 30% van de melanoomfamilies. De term FAMMM syndroom wordt gebruikt bij dragerschap van de CDKN2A mutatie. Bij de meeste patiënten hebben meer familieleden met melanoom of pancreascarcinoom. De huid van patienten vertoont vaak vele onregelmatig gevormde of gekleurde moedervlekken (atypisch, dysplastische nevi).
MRI scan toont pancreas carcinoom bij patiënt met FAMMM syndroom
Locatie CDKN2A gen op chromosoom 9
Het management van patiënten met FAMMM syndroom is gericht op vroegdiagnostiek: door DNA tests wordt getracht dragers te identificeren die dan twee maal jaarlijks dermatologisch onderzoek vanaf 12-jarige leeftijd en MRI onderzoek voor pancreascarcinoom vanaf 40-jarige leeftijd ondergaan om tumoren in een vroege fase te ontwikkelen. Er zijn nog geen therapieën ontwikkeld specifiek gericht op melanoom en pancreascarcinoom die ontstaan als onderdeel van dit zeldzame erfelijke tumor syndroom.
Het onderzoek start op 1 juli 2022